Sivil itaatsizlik terimini siyasi literatüre ilk kazandıran Henry David Thoreau’dur. İyi bir doğacı ve çevreci olan Thoreau’nun 1849’da yayınlanan Sivil İtaatsizlik kitabının yankıları 20. yüzyıl başında Gandhi’ye, ortalarında ise Martin Luther King’e ve onları izleyen binlerce adalet yanlısına kadar uzanır.
Görüşleri ile milyonları etkilemeyi başaran yazarın yaşamına bakıldığında, gençlik yıllarından itibaren topluma karşı çıkışının izlerine rastlanır. Hiçbir zenginlik hırsı olmayan Thoreau, asgari geçim şartlarını sağlamaktan öte bir iş istememiştir.
Thoreau Sivil İtaatsizlik kitabına “En iyi hükümet en az hükmedendir,” diyerek başlamış ve en büyük dileğinin, bunun daha çabuk ve daha sistemli işlediğini görmek olduğunu belirtmiştir.
Çoğunluk hükümetinin her durumda doğruluk üzerine kurulmadığını düşünen Thoreau, “iyi ve kötü üzerinde çoğunluğun değil yalnızca vicdanların karar verdiği bir hükümet olmaz mı?” diye sorar. Thoreau, vicdanı dolayısıyla insan onurunu ve bunlardan hepsinin öncesinde bireyin özerkliğini esas almaktadır.
Temmuz 1846’da Thoreau, bir çift ayakkabısını tamir ettirmek üzere kasabaya indiği sırada, Amerika’nın Meksika’da yürüttüğü savaşı desteklemek anlamına gelecek bir kelle vergisini ödemeyi reddettiği gerekçesiyle tutuklanır ve bir gecesini hapishanede geçirir.
Gandi ve Martin Luther King, Jr. için de bir ilham kaynağı teşkil etmiş, adaletsiz yasalara karşı pasif direniş çağrısında bulunduğu 1849’da yayımlanan en meşhur denemesi Sivil İtaatsizlik, işte bu tecrübenin ürünüdür.
Thoreau, Sivil İtaatsizlik’te kişinin vicdanını kanunların kendisine dikte ettirdiklerinden önde tutmasının gerekliliğine öncelik verirken kölelikle Meksika-Amerika savaşı başta olmak üzere, Amerikan sosyal kurumlarını ve izlediği politikaları âdeta bir eleştiri yağmuruna tutar.
Kısacası sivil itaatsizlik, pasif bir direnişin felsefesini oluşturuyor. daha çok, vicdan ve mantık süzgecinden geçirilerek verilen kararlar gideceği yolu belirler.
Henry David Thoreau, Meksika-Amerika savaşı başta olmak üzere, Amerikan sosyal kurumlarını ve izlediği politikaları âdeta bir eleştiri yağmuruna tutarak bu mükemmel eseri meydana getirmiş kesinlikle okunması tavsiye edilecek kitap.