Beyaz Geceler Kitap Hakkında;
Öykünün Hayalperest anlatıcısı, Petersburg’un “beyaz geceler”inde sokaklarda dolaşırken, Nastenka adında bir genç kızla tanışır. Nastenka da Hayalperest kadar yalnızdır. İkinci buluşmalarında aralarında bir dostluk doğar; Nastenka, Hayalperestimize, kendi yaşam öyküsünü anlatır: Âşık olduğu bir genç adam bir yıl sonra ona geri döneceğini söyleyerek Moskova’ya gitmiş, ama aradan bir yıl geçmesine karşın tek bir mektup bile yazmamıştır. Bu arada, Hayalperestimiz de Nastenka’ya vurulduğunu fark eder, ama duygularını gizler.
Yalnızca 19. yüzyıl Rus edebiyatının değil, dünya edebiyatının en büyük yazarlarından Dostoyevski’nin 27 yaşında yazdığı Beyaz Geceler, sevecen, okuru sarıp sarmalayan, ama hüzünlü bir uzun öyküdür. Bir yanıyla romantik bir aşk üçgeninin, bir yanıyla da bir kişilik parçalanmasının öyküsüdür.
“Dört gecelik bir aşk hayali” diye tanımlanabilecek bu küçük başyapıtı, Sabri Gürses’in Rusça aslından yaptığı çeviriyle ve Dostoyevski ve yapıtı üstüne ayrıntılı incelemesi eşliğinde sunuyoruz.
Beyaz Geceler Kitap Özeti;
Birinci Gece: İsimsiz kahramanımız gündüz Petersburg sokaklarında, kırlarda yalnız başına dolaşır. İçine kapanık bir yapıya sahip olduğundan çevresin de hiç arkadaşı yoktur. Bir evde yalnız yaşar. Kendi hayal dünyasında kurduğu kahramanlarla konuşur, onlarla yaşar. Etrafındaki canlı veya cansız nesneler ile de konuşmaya çalışır. O günde sokaklarda dolaşmış, giden gelen insanların arkasından bakmıştı, kırlarda şarkı söyleyerek vakit geçirmişti. Akşam eve de geç vakitte dönerken nehir kenarında hıçkırdığını fark ettiği bir kadına rastlar. O ana kadar hiç bir kadını tanımamış, iki kelimeden fazla konuşmamıştı. Bundan dolayı kadınlara karşı hep çekingen, korkak, yanına yaklaştıklarında titremeye başlayan bir yapısı vardı. Kadının ağladığını görünce çok üzülür ve yanına yaklaşmak istediği anda kadın hızla uzaklaşır, karşı kaldırıma geçer. Arkasından bir sarhoş takip etmeye başlayınca elindeki bastona güvenerek kadını kurtarır. Kadın kahramanına karşı bir güven ve yakınlık hisseder. Adı Nastenka olan kadınla sohbet ederek onu evine kadar bırakır. Birbirlerine karşı bir anda gelişen güven duygusundan dolayı ertesi akşam buluşmak üzere sözleşirler. Ancak Nastenka adamdan âşık olmayacağına dair söz alır. Kahramanımızın güzel ve mutlu geçen günün ardından kadınla danışması ona heyecanda katar.
İkinci gece: Kahramanımız sabaha kadar Petersburg sokaklarında dolaşır ve tanışmanın heyecanını yaşar. Akşam olmadan iki saat önce söz verdiği buluşma yerine gelir. Nastenka Kahramanımızı görünce heyecandan ellerini iki eli ile tutup sımsıkı kavrar. Ona kim olduğunu tanımak ve hayat öyküsünü dinlemek istediğini söyler. Kahramanımız kimsesiz olmadığını, eski ve duvarları sisli bir evde tek başına oturduğunu, hiç arkadaşı ve dostu olmadığını, sürekli kırlarda dolaşıp gezdiğini, hayal kahramanları üretip onlarla konuşup yaşadığını anlatır. Anlattıklarından çok okuyan ve bilgili biri olduğunu düşüne Nastenka herhangi bir konuda soru sorabileceği ve akıl danışabileceği biri ile tanıştığı için kendini şanslı hisseder. Yalnız ve kimsesiz yaşaması onu etkiler. Hayatında artık biri olduğunu, daima birlikte olacaklarını ve hiç ayrılmayacaklarını söyler. Kahramanımız hayat öyküsünü yayan hayal öyküsünü anlattıktan sonra Nestenka hayatını anlatmaya başlar. Annesi babası küçük yaşta ölmüşler. Gözleri görmeyen büyükannesi ile iki katlı bir evde yaşadıklarını, büyükannesinin dul aylığı, evin çatı katından alınan kira parası, ufak tefek el işleri ile geçindiklerini söyler. Torununu pek dışarı göndermek istemeyen yaşlı kadın Nestenka’yı eteğine iğne ile tutuşturmuş. Evlerini kiralayan orta yaşlı adam Nestenka’ya okuması için kitaplar vermiş. Sürekli evde olmasına üzüldüğü için birkaç kere ninesi ile birlikte operaya götürmüş. Bu durumdan çok etkilenen kız adama âşık olmuş. Adamın Petersburg’da işinin bittiğini ve bir yıllığına Moskova’ya gideceğini öğrenince yanına giderek onunla gelmek istediğini söylemiş. Parası olmadığı için şuan onunla evlenemeyeceğini, bir yıl sonra işleri düzelirse gelip onunla evlenebileceğini ve her şeyi ninesine anlatacağını söylemiş. Kahramanımızla karşılaştığı gün adamın gideli tam bir yıl olduğunu ve gelmesi gerektiği halde gelmediğini ve umutlarının yıkıldığı için ağladığını anlatır. Kahramanımız bir mektup yazmasını ve bildik bir adrese göndermesini, adamın eline geçince kendisine bir şekilde ulaşabileceğini söyler. Nestenka mektubu yazar ve ulaşması için kahramanımıza verir. Çünkü ninesini bırakıp dışarı çıkması zordur. Nestenka kâh gülerek kâh ağlayarak anlattığı hikâyesini bitirip içinde bir umutla evinin yolunu tutar. Kahramanımız kaybolduğu, bir hayalet gibi yaşadığı Petersburg da kendinden birini bulduğu için arkasından öylece bakakalır. Özlemle gözlerini kızın arkasından ayıramaz. Yarın akşam buluşmak üzere ayrılırlar.
Üçüncü Gece: İki dün hava sisli, yağmurlu olduğundan Nestenka dışarı çıkamaz. Kahramanımız buluşacakları yere gitmiş ancak gelen olmaz. Kızın evinin önünden geçip kafasını kaldırıp bakmadan uzaklaşır. Bir sonraki akşam Nestenka gelir. Kahramanımız iki günü zor geçirir. Nestenka’nın sevgilisinden haber yoktur. Mektubuna karşılık veren olmaz. Kahramanımız kıza âşık olmuş ancak kız başkasını sevdiğini bilir. Nestenka da sürekli kendisini çok sevdiğini, onun çok iyi dost ve kardeş olduğunu, kendisine âşık olmadığı için ona güvendiğini, sevgilisi ile görüşmesi için yardımcı olmaya çalışmasından dolayı ona minnet duyduğunu söyledikçe aşkını içine gömer. Sevgisinin üzerine dostluk külleri döker, diline gelen kelimeleri yutar, bir şey söyleyemez. O gece yine gelen giden olmaz. Sevgilisinden haber alamayınca Nestenka ağlamaya başlar. Onu teselli etme görevi Kahramanımıza düşer. Sonraki akşam buluşmak üzere ayrılırlar.
Dördüncü Gece: Nestenka buluşma yerine erken gelir. Kahramanımızın geldiğini görünce hemen sevgilisinden haber var mı diye sorar. Mektubun gelmediğini öğrenince çok üzülür. Ağlamaya başlar. Onu teselli etmeye çalışan kahramanımız sonunda dayanamaz ve ona aşık olduğunu söyler. Nestenka sevgilisinden umudu kestiğinden teklifini kabul eder. Beraber yaşama planı yaparlar. Kahramanımız kızın evinin üst katına taşınacak, zamanla durumu büyükanneye anlatacaklar hatta en kısa zamanda evlenmeyi bile planlarlar. Kahramanımızın kalbi yerinden çıkacak gibi olur, çok mutludur. Nestenka da mutludur. Güvendiği biri tarafından sevildiği ve sevdiği için. Birlikte yürürken aniden bir adam önlerine çıkar. Nestenka adamı görünce hemen boynuna sarılır ve kahramanımıza kusura bakma diyerek adamla beraber el ele karanlıklar içinde kaybolurlar. Kahramanımız sadece bakakalır.
Sabah: Sabah ev sahibi kadın kahramanımıza bir mektup getirir. Mektup Nestenka’dan dır. Kahramanımızı ne kadar çok sevdiğini, onu yalnız bırakmadığı için ve çok sevdiği için teşekkür eder. Düğünlerine çağıracaklarını, gittiği adamla tanıştırmak istediğini ve kendisini affetmesini söyler. Kahramanımız tekrar tekrar okur mektubu. Kendisine güzel günler yaşattığı için minnettar olduğunu söyler. Geçirdiği güzel günlerin kendisine bir ömür yeteceğini düşünür.