Toprak Ana, Kırgız yazar Cengiz Aytmatov’un 1963 yılında yayımlanan romanıdır.
Roman, İkinci Dünya Savaşı (1939 – 1945) sırasında savaşta üç oğlunu, kocasını ve gelinini kaybeden bir kadının toprakla yaptığı söyleşiyi anlatıyor.
İnsan hep bir başka insana dökmez içini; kimi zaman bir ağaç, bir dere, belki de uzayıp giden bir yoldur bizi dinleyen. Köyün genç erkekleri savaşın patlak vermesiyle cepheye gidince, tüm ahalinin sorumluluğunu üstlenen Tolgonay da işte böyle yapar; toprağa, Toprak Ana’ya anlatır derdini.
O anlatırken biz de savaşın yol açtığı altüst oluşlar karşısında köy halkının mücadelesine, bu sırada verilen kayıplara, yarım kalan hayallere tanık oluruz. Elinizdeki eser, devrimler ve savaşların ortasında altüst olan ‘sıradan’ insanın yaşamına dairdir.
“Toprak Ana, Savankul gibi, Kasım gibi insanlar ölüyorlar da neden dağlar devrilmiyor, göller taşmıyor?
Babasıyla oğul toprağı işleyen, çalışkan iki insandı. Onlar da kendi didinmeler inin karşılığını başkalarından kat kat görecekleri için yaşamda pek çok mutluluk tadacaklardı.
Söyle bana, Toprak Ana, doğrusunu söyle: Savaşmadan yaşayamaz mı insanoğlu?”
Erkekleri askere alınan köylerde geride kalanların çektiği sıkıntılar etkileyici bir üslupla anlatılır.
Eldeki yetersiz yiyeceğin muhtaç olandan başlanarak dağıtılması, dört gözle beklenen hasat zamanları, umutların hasat zamanına ertelenmesi, savaş yüzünden ürünün hemen hepsinin merkezden istenmesi, boşa çıkan umutlar, yine açlık, sefalet, bir yandan cepheden gelen ölüm haberleri, umutsuz bekleyişler, savaşın uzun sürmesi üzerine aşağı çekilen cepheye çağrılma yaşı, yine gidenler, ayrılıklar, gözyaşları…
Yani tek kelimeyle ve bütün zulme tiyle; savaş.
Cengiz Aytmatov kimdir.
Yirminci yüzyılın önemli yazarlarından birisidir. 12 Aralık 1928’de Manas’ın karargahının bulunduğuna inanılan Talas vadisindeki Şeker köyünde dünyaya gelmiştir.
Babası Törökul Aytmatov devlet adamı, annesi Kırgızistan’ın Isık Göl bölgesinde doğmuş Tatar asıllı Nagima Aytmatova da öğretmendir
Eserlerini hem Kırgızca, hem de Rusça yazan Aytmatov, anayurdunun topraklarını, şiirli bir dille anlatmakta büyük başarı göstermektedir.
Toprak Ana’da Kırgızistan’ın sakin köy hayatına son Dünya Savaşının getirdiği değişiklik ve acılar, usta bir kalemle dile getirilmektedir.
Savaş boylarından binlerce kilometre uzaklıkta, dünyayı saran korkunç facia elle tutulurcasına bir gerçeklik halinde hissettirmektedir kendini.