İlber Ortaylı Gazi Mustafa Kemal Atatürk

Türkiye Cumhuriyeti kurucusu ve 1. Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk’ü anlatacak kalemin, araştıracak ellerin deneyimle bezenmiş olması gerekmektedir. Bu işe soyunmak büyük bir titizlik gerektirmektedir.

Günümüzde 70 yaşında olan, 1947/Avusturya doğumlu Türk tarih profesörü İlber Ortaylı’nın Atatürk’ü konu olan bir eser yayınladığını duyunca; bunun için doğru kişi olduğunu düşündüm. Gençlerin gündeminde komedi unsuru olarak yerleşmiş olsa da, 16 dil (Türkçe, Osmanlıca, Arapça, Farsça, Kırım Tatarcası, Fransızca, İtalyanca, Latince, Yunanca, Slovakça, Romence, Sırpça, Hırvatça, Boşnakça, Rusça) bilmektedir. Ayrıca Cambridge, Oxford dahil adını duyurmuş üniversitelerde misafir öğretim üyeliği de yapmış, önemli bir profesörümüzdür.

İşte böyle bir kalemden Atatürk’ü okuyacak olmak daha da heyecan verici bir deneyim haline gelmekte. Bir kitabın –özellikle bir kitap öğretici metinler içinde değerlendiriliyordu- yazarı büyük önem arz etmektedir.

Tüm bunların haricinde kitabın kapak tasarımının da büyük bir önem taşıdığı görünüşündeyim. Elbette eseri değerli kılan içeriği olsa da, iyi bir kapak tasarımı her birçok şeyi değiştirebilir. Okurun ilgisini çeker ve iştahını arttırır. Bu kitapta da bunun bilinciyle hareket edildiği açıkça anlaşılıyor. Atatürk’ün asaletiyle süslenmiş, yalın, asil bir kapak; okuyucuya beni okumalısın demeyi başarıyor.

Kitabın kokusunu içinize çekip, ilk sayfayı açtığınızda İlber Ortaylı’nın samimi dili ile karşılaşıyorsunuz. Aslında toplum olarak profesörlerden çekinir, dillerini anlamayacağımızı düşünürüz. Bazı profesörlerin de bunda etkisi vardır ancak İlber Ortaylı’nın dili bu korkuyu yok edebilir. Sohbet tadında, eğlenceli bir bilgi şöleni… Önsözünü okumadan geçmemenizi tavsiye ederim.

İlber Ortaylı sözlerine bu yıl içerisinde büyük önder Mustafa Kemal Atatürk’ün 80. ölüm yıldönümünü anacağımızı hatırlatarak başlıyor. Daha sonrasında Osmanlı ve Türkiye Cumhuriyeti arasında ki bağlantıya değinmiş, Atatürk’ün dağılma sürecindeki etkisini “Bu zamanda Türklerin tutunduğu isimlerin başında ise Atatürk gelmektedir” sözleriyle açıklamıştır.

Kitap 8 bölüm, önsöz, kaynakça ve indeksten oluşuyor. İlk bölüm 1880’li yılların gençlerini, yani aslında Mustafa Kemal Atatürk’ün de dâhil olduğu gençliği anlatıyor. Daha sonra Balkanlara, Mustafa Kemal Atatürk’ün doğumu, soyağacı, ailesi gibi konuların üzerinde de ayrıntılı bir biçimde duruluyor.

İkinci bölümde ise oldukça ilginç noktalar konu edinilmiş. Daha öncelerinde yazılmış Atatürk’ü anlatan kitaplarda çok önemsenmeden geçilen konulardan birisi ise Ziya Gökalp ve inkılâplar üzerinde etkisidir. Bu bölümde –kısa da olsa- buna da değinilmiş.

Kronolojik bir sıralamayla giden kitapta 3. bölümün konusu ise 1.Dünya Savaşı ve cepheler. Ayrıca bu bölümde birçok kişi için merak unsuru oluşturabilecek bir konunun da cevabı verilmiş: Eğer Çanakkale savaşını kaybetseydik ne olurdu?

4. bölümde Milli mücadele öncesi ve bu aşamaya gelene kadar izlenilen yol, çıkılan basamaklara değinilmiş. 5. bölüm ise buradan Cumhuriyetin ilanına kadar geçen süreç ele alınıyor. 6. bölümde Mustafa Kemal Atatürk’ün İnkılâpları, İnkılâpların hayata geçiş sürecinde yaşanan olaylardan bahsediyor. 7. bölümle 8. bölümde diğer kitaplarda pek bahsedilmeyen konuları farklı bakış açılarıyla işlemiş.

Şüphesiz ki Gazi Mustafa Kemal Atatürk Türk tarihinde aydınlığı ve özgürlüğü getiren bir liderdir. İleri görüşlülüğü ile bugünü bizler için yaşanabilir bir hale getirmiş, korumamız için emanet etmiştir. Her Türk insanı onun hayatını bilmelidir. Ancak bu bilgiler dayatılmış bir sistemle değil, merak edilerek edilmelidir. Bu yüzden zannımca, onun hayatını anlatan eserleri okumak gereklidir.

Kitap Tanıtım Amaçlıdır.

Lakin günümüzde bu tarz eserler gençler için sıkıcı ilerleyebilmekte; gençler bunda haksız da sayılmaz. İlber Ortaylı’nın Gazi Mustafa Kemal Atatürk isimli eseri tam da bu noktada biraz daha değer kazanıyor. Sıkmadan tüm merak edilenleri cevaplıyor. Türkiye Cumhuriyeti kurucusu Mustafa Kemal Atatürk hakkında ki bütün iyi ve kötü eleştirilere bir şekilde açıklık getirilmesi de oldukça hoş olmuş.

İlber Ortaylı bildiğimiz hiçbir tarihçiye benzemiyor. Donanımı, iletişimi, bakış açısı ve daha birçok yönüyle meslektaşlarından kendisini ayırıyor. İlber Ortaylı aldığı eğitimler ile oldukça sağlam bir alt yapıya sahip ve Almanca, Fransızca, İngilizce, İtalyanca ve Rusça olmak üzere birçok dil bilmektedir. Engin bilgilerini neyse ki bizimle paylaşmaktan geri durmuyor. Piyasada var olan kitaplarına son çıkan kitabı Atatürk ile yeni bir soluk getirdi.

Kitap Atatürk’ün tüm hayatının bildiğimiz, bilmediğimiz belki de yanlış bildiğimiz yönlerini anlatıyor. Kitapta Atatürk dışında onun hayatına etki etmiş ya da Atatürk’ün dokunduğu hayatlara dair bilgiler de yer alıyor. Böylesi derin bir bilgi deryasına girdiğinizde kitabı bir an önce bitirmek için hızlı hızlı okumak ve ilerlemek istiyorsunuz.

Kitap Atatürk’ün hayatını bölümlere ayırarak anlatıyor. Doğumuyla başlayıp, okul hayatı, ilk mücadelesi ve diğer tüm önemli askeri başarıları bölümlendirilerek anlatılmış. Böyle olduğu için de hem süreçleri takip etmek kolaylaşıyor hem de bildiğimiz tarih akışından kopmamış oluyoruz. Şu noktaya da değinmeliyim ki kitapta yer alan bilgiler dışında İlber Ortaylı’nın da yorumları ve deneyimleri kitabı oldukça zenginleştiriyor. Hepimizin bildiği tarihi olayların aslında neleri işaret ettiği ya da nelere vesile olduğu konusunda çok yerinde yorumlar yapmış. Örneğin; Atatürk’ün Selanik’te doğduğu bilgisi hepimize çok küçük yaşlardan beri verilen bir bilgidir. Fakat bunun nelere vesile olduğu, Atatürk’te nasıl etkiler yarattığı konusunda İlber Ortaylı bir farkındalık yaratıyor. Selanik’in o dönemde içinde bulundurduğu farklı kültürler ve o kültürlerin insanlarda, sosyal yaşamda, ekonomide bıraktığı etkiler ile Atatürk’ün farkındalıklarına katkıda bulunduğunu üstüne basarak belirtiyor.

Tarihi olayların belgeler ve fotoğraflar ile destekleniyor olması da kitabı daha etkileyici kılıyor. Günümüzde tarihçi sıfatıyla birçok kişi kitap yazıyor ve yorumlarda bulunuyor. Bütün bunları geride bırakarak, bilgileri, belgeleri ve tecrübeleriyle İlber Ortaylı farkı ile gerçek tarihi okuyabiliyorsunuz.

Tarih bilgisi konusunda gelişmesi gereken bir toplum olduğumuz gerçeğini unutmamak gerekir. Toplumumuzda çoğu insan ortaokul, lise tarih bilgileri ile hayatına devam ediyor. Okullarda verilen tarih eğitiminin yeterliliği tartışılırken böyle imkanlar varken değerlendirilmesi gerektiğini düşünüyorum. Gazi Mustafa Kemal Atatürk kitabı tartışmaksızın herkesin okuması gereken ve tavsiye edilmesi gereken bir kitaptır. Atatürk’ün vizyonu, bakış açısı ve ileri görüşlülüğünü biliyor olmak yetmez, bunun altında yatan geçmişi, onu besleyen kaynakları da bilmek gerekmektedir. Hemen hemen herkesin bildiği önemli savaşlar onun hayatında nasıl izler bıraktı, ona neler kazandırdı, kazandığı tecrübeleri nasıl yönetti? Bunları detaylıca okuyup öğrenebileceğiniz bir kaynak olarak görmelisiniz bu kitabı.

Kitabın yazım diline gelirsek, İlber Ortaylı yine basit bir dil kullanmış. Bu durum kitabın herkese hitap ediyor olmasını da destekliyor. Okurken de oldukça akıcı ilerleyen bir yapı var. Ayrıca bilgisini paylaştığı kaynakları da kaynakça olarak gösterdiği için bu kitaptan beslenerek o kaynaklara da erişmek mümkün oluyor. Kitabı okurken İlber Ortaylı’nın tarihçilik ve tarih yazarlığı hakkında yorumlarını da görebiliyoruz. Kendi deneyimleri ve görüşleriyle bu konuda izlenmesi gereken metotları ustaca özetliyor.

Özetlemek gerekirse, Atatürk’ün hayatını geniş bir boyutta inceleyip öğrenmek isteyen herkesin okuması bir kitap olduğunu söylemeliyim. Her yaştan insanın bu kitabı okuması ve okutması toplum bilincimiz ve tarih bilgimizin yeterliliği konusunda da artışa vesile olacaktır. Tarih bilgisinin kimden edinildiği özellikle de günümüzdeki bilgi kirlilikleri nedeniyle oldukça kritiktir. Konuyu bilen, araştıran ve bu konuda uzman olan kişilerden öğrenmek her zaman avantajdır. Bu nedenle tarihi öğrenmek için okunabilecek en iyi kitaplardan biri Gazi Mustafa Kemal Atatürk.