Roman ve öykülerinin eksiksiz ve sansürsüz basımı ancak 90’larda yapılabilen Andrey Platonov, artık yirminci yüzyıl Rus edebiyatının en önemli yazarlarından biri kabul ediliyor, hatta eserlerinin Rus dilinde yarattığı etki Kafka’nın bütün Batı edebiyatı üzerinde yarattığı etkiyle kıyaslanıyor.
Dönüş, Platonov’un çok sayıda öyküsü arasından seçilmiş dokuz öyküden oluşan bir derleme. Yirminci yüzyılın ilk yarısında geçen öyküler, büyük devrim ve savaşlara tanık olmuş bu dönemin çalkantılı yaşantısını yansıtıyor. Yoksulluk ve açlığın, acı ve zulmün kol gezdiği bir dünyadaki olumsuz koşulların gücünü yadsımıyor Platonov, ama öykülerinde umudu, sevgiyi ve her şeye rağmen mutlu olma azmini öne çıkarıyor.
Yalın gibi görünen incelikli bir dil, sıradan gibi görünen sıradışı karakterler, absürde kayabilen gerçekçi bir anlatım… Tüm bunlara bir de Platonov’un hümanist bakış açısı ve ince mizah anlayışı eklendiğinde, öykülerin her biri defalarca okunabilecek edebi hazinelere dönüşüyor. Platonov’un dünyasına güzel bir giriş niteliğindeki bu derlemeyi Günay Çetao Kızılırmak’ın doğrudan Rusçadan yaptığı çeviriyle sunuyoruz.
Dönüş’ün içinde dokuz tane öykü bulunuyor. Bu öykülerde yurdu için çabalayan insanlar, fedakâr kadınlar, yüreği hayvan sevgisi ve bağlılıkla dolup taşan çocuklar var. Aşk da var dostluk da var. Öykülerin hepsi birbirinden güzeldi ama beni en çok etkileyen öyküler: İnek, Fro ve Nikita oldu.
Vasya’nın defterinden :
“Bir ineğimiz vardı.
Hayattayken sütünü annem, babam ve ben içerdik.
Sonra bir oğul doğurdu – bir dana, o da onun sütünü içiyordu, biz üçümüz ve o dördüncü, herkese de yetiyordu.
İnek bir de toprağı sürüyor ve yük taşıyordu.
Sonra oğlu et için satıldı.
İnek acı çekmeye başladı, ama kısa süre sonra trenden öldü.
Onu da yediler,çünkü sığır etiydi.
İnek bize her şeyini verdi, yani sütünü, oğlunu, etini, derisini, içini ve kemiklerini, iyi kalpliydi.
İneğimizi anımsıyorum ve unutmayacağım.”
Andrey Platonoviç Platonov
Bir demir yolu işçisinin oğlu olarak 1899’da Voronez yakınlarında dünyaya geldi. İç savaş sırasında Kızıl Ordu’da savaştı, daha sonra elektrik mühendisi ve arazi ıslahı uzmanı oldu.
1918 yılından itibaren çeşitli gazete ve dergilerde makale, şiir ve denemeleri, 1926 yılından itibaren de kısa öyküleri yayımlanmaya başladı. Yeteneği Maksim Gorki tarafından keşfedilince ilk etapta parlak bir başlangıç yaptı, fakat daha sonra kimi eserleri Stalin dahil pek çok kişinin sert eleştirilerine hedef oldu.
İkinci Dünya Savaşı sırasında savaş muhabiri olarak çalışan ve bir kere daha resmi olarak tanınmaya başlayan Platonov, savaş sonrasında yine çeşitli saldırılara maruz kaldı ve zorunlu çalışma kampından dönen oğlundan kaptığı tüberkülozun ilerlemesi sonucu 1951 yılında öldü.
Platonov’ un öyküleri 1950’lerin sonlarında Rusya’da yeniden yayımlanmaya başladıysa da başlıca eserleri 1980’lerin sonuna dek yasaklı kaldı. 1990’larda KGB’nin “edebiyat arşivi” nin kısmen halka açılmasıyla Plalonov’un bitmemiş bir romanı gün ışığına çıktı. Diğer romanları, ikisi de 1926-30 yılları arasında yazılmış olan Çevengur (Metis, 2010) ve Çukurdur (Turkuvaz, 2008).