Molière [Jean-Baptiste Poquelin] (1622-1673); Eserlerindeki tiplemelerle dünya edebiyatında, Shakespeare’den sonra insan gerçekliğine belki de en derinlemesine nüfuz eden oyun yazarlarından biridir. Kadınlar Mektebi’nden Kibarlık Budalası’na, Cimri’den Hastalık Hastası’na bu oyunlar, sadece dönemin tutucu otoritelerini rahatsız etmekle kalmamış, tazeliklerini bugüne kadar korumuşlardır.
Sabahattin Eyüboğlu (1908-1973): Hasan Âli Yücel’in kurduğu Tercüme Bürosu’nun başkan yardımcısı ve Cumhuriyet döneminin en önemli kültür insanlarından biriydi. Tek başına ya da imece usulü yaptığı çeviriler, Hayyam’dan Montaigne’e, Platon’dan Shakespeare’e kadar, dünya kültürünün doruk adlarındandı.
Harpagon cimrimi cimri bir adamdır. Bütün varlığı, yaşama amacı paradır. Namus, ahlak, iyilik gibi erdemler paranın yanında hiçtir. Cimrilik onda hastalık haline gelmiştir. Her şeyde, herkesten şüphe eder, hiç kimseye güvenemez. Hatta parasını kasaya bile güvenmez çünkü kasalar hırsızlar için bir kolaylıktır. Çocuklarına bile patranın ucundan koklatmaz. Onlarda bu duruma tepkilidir. Hizmetçilerini az yemeleri için perhize sokar, atları çok yemesin diye onları bile aç bırakır, zavallıların ayağa kalkacak dermanı bile olmazdı.
Valere ailesini bulmak için yollara düşer. Güzel Elise’ye aşık olur ve ona yakın olmak için Harpagon’un konağında vekilharç olarak çalışmaya başlar. Bu iki aşık durumlarının farkındadır çünkü arada Harpagon var ve bu ilişkiyi duysa ikisini de öldürebilir. Çünkü Volera bir hizmetçidir, parası yoktur. Ama ne yapıp ağabeyinin gönlünü kazanmaya karar verir Elise. Ağabeyinin durumda kendisininkinden farklı değildir aslında çünkü o da birini sevmektedir (Mariane). İki kardeş bahçede karşılaşırlar ve Cleante sırrını Elise’ye açmaya karar verir. Cleante sevdiği kızı anlatır kardeşine. Sevgilisinin maddi durumunun iyi olmadığını bilmekte ancak bu onun için sorun değildir. Bunu sorun edecek kişinin babası olduğunu anlatır. Nedir bu cimrilik yüzünden çektiğimiz şey diye isyan eder kız kardeşine. Çünkü varlık içinde yokluk çekmektedirler. Sevdiği kıza bile yardım edemez. Horgan’da kendi kafasından bir şeyler planlamaktadır. Elise ve Cleante’yi yanına çağırır, konuşmak ister. Onlardan da parolalarını gizlemekte ve çalacaklar diye onlara bile şüpheyle bakmaktadır. İlk başta çocuklarına nende bu kadar fazla harcama yapıyorsunuz, takıp takıştırıp çıkıyorsunuz diye kızar. Evlilik konusunu açar ve Mariane diye bir kız bu yakınlarda, onu hiç gördünüz mü? der. Cleante ilk başta kendisi için bunu sorduğunu sanar. Evet gördüm der güzel, alımlı, evlendiği kişiyi mutlu edecek bir kız der. Babası bombayı bundan sonra patlatır. Bütün bunların üzerine kızın birazda parası varsa onu almaya karar verdim der. Cleante bu duruma çok şaşırır, kızar, ancak babasına bu tepkisini belli edemez.
Horgan çocukları içinde uygun eşler bulmuştur. Cleante’yi dul(paralı) bir kadınla Elise’yi ise Senyör Anselme’yle evlendireceğini söyler. Elise buna karşı çıkar. Elli yaşındaki bir adamla evlenmek istemediğini belirtir babasına. Babası ise kızına iyilik ettiğini düşünmektedir. Çünkü Anselme zengin bir adamdır ve kızı çeyizsiz almaya razı olmuştur. Horgan daha başka ne ister. Bu tartışmasının üzerine Valere gelir, onu hakem tutarlar kim haklı diye. Valere, Harpagon’u iyi tanıdığı için bu olayda, onun haklı olduğunu söyler ancak kendi fikrini de belirtir. Çünkü o bilir ki Harpagon “yalan dolan elde edilebilecek gerçeklerle karşılaştığında huysuz atlar gibi şahlanır”. Kendi anlatmak istediğini dolanbaçlı yollarla anlatmaktan başka çaresi olmadığını bilir.
Cleante babasının kendi sevgilisine göz koyduğunu, La Fleche anlatır ve buna bir çare bulmaya çalışırlar. Bir tefeciden borç almak akıllarına gelir ancak tam borç almalarına yardım edecek olan simsarla görüşecekleri anda babası da ordadır. Aslında parayı verecek olan Harpagon’dur. Bu planları da sonuçsuz kalır.
Harpagon Frosine ile buluşur çünkü Marione’yi ikna edecek olan kadın budur. Her iki tarafı da tırtıklamak amacıyla bu işi yapar. Harpagon’a Mariane’nin onu çok beğendiğini çünkü Wariane’nin yaşlı erkeklerden hoşlandığını bin bir yalanla anlatır. Harpagon’un takıldığı nokta ise paradır. Tabi Frasine’nin bunun içinde söyleyecekleri vardır. Wariane’nin lükse düşkün olmadığını, zeytin ekmekle bil dayanacağını bundan bile ne kadar kar edeceğini anlatır Harpagon’a. Harpagon ikna olur gibi oldu ancak Frosine’nin bu iş karşılığında istediği parayı vermek istemez. Frosine de entrika mı yok, buradan alamayacağı parayı kız tarafından alırım diye düşünür. Marine derdini Frosine’ye açar. Evlenmek istediğini, gönlünün bir başkasında olduğunu anlatır. Entrikacı kadın, Harpagon’un zaten yaşlı bir adam olduğunu, birkaç yıl sonra ölüp Marine’nin de sevdiği ile evlenebileceğini söyler. Konağa misafirler gelir, misafirleri Ellise karşılar. Harpagon, Mariane’nin hoşuna gidecek şeyler yapmaya çalışır. Tam o sırada Cleante odaya girer.Cleante’nin olan olaylardan haberi vardır. Ancak Mariane, sevgilisini babası ile evlenecek olduğunu orada öğrenir ve bu durumu Frosine’ye de anlatır. Cleante Marianne’ye bir çok iltifatta bulunur. Harpagon, bu iltifatların Cleante tarafından üvey annesini yapıldığını sanır. Ama durum bunun tam tersidir. Harpagon dışarı çıkar, Cleante ile Mariane konuşacak rahat bir ortam bulurlar. Bu karmaşık durumdan kurtulmak için Frosine’ye başvururlar. Durumun karmaşıklığını ancak onun entrikaları çözebilirdi. Aklına şu gelir “Araya başka bir kadın koyalım, ama bu kadın zengin olsun, tabi bunların hepsi rol icabı, Harpagon bu zengin kadını görünce kendi isteğiyle Mariane’den vazgeçecektir.” Kadınlar alışverişe giderler. Harpagon ve oğlu yalnız kalırlar. Harpagon da oğlunun ağzından laf almak için ona oyun oynar. Mariane’yi nasıl buldun? diye sorar. Cleante babasını vazgeçirmek için o kız çok hoppa bir kız, sana uygun değildir der. Harpagon da eğer o kızı beğenseydin sana alacaktım der. Cleante söylediklerinden pişman olur, sen istiyorsan ben tabi ki o kızla evlenirim. Harpagon, ben bu kadar vicdansız bir adam değilim, seni beğenmediğin bir kızla evlendiremem der. Durum böyle iken Cleante dayanamaz ve Mariane ile geçenleri babasına anlatır. Onun evine gittiğini, annesi ile tanıştığını, annesinin de bu olaya sıcak baktığını söyler. Harpagon amacına ulaşmıştır. Her şeyi öğrenmiştir. Buna rağmen Mariane’den vazgeçmeyecektir. La Fleche Cleante’ye yardım etmek ister. Harpagon’un paralarını sakladığı çekmeciyi bulur ve Cleante’ye verir. Harpagon paralarının çalındığını hemen fark eder ve çılgına döner. Paracıklarım, paracıkların diye bağırır. Polise gider, durumu anlatır Harpagon bütün şehirden şüphe etmektedir. İlk başta Jacques Usta’ya çıkışır, sen hırsızsın diye. O da işin içinden sıyrılmak için suçu Valere’ye atar. Valere’nin aslında hiçbir şeyden haberi yoktur. Jacques Usta çok usta bir tavırlar komiser ve Harpagon’u söylediklerine inandırır. Valere çağrılır, o da sanmaktadır ki Elise ile olan ilişkileri duyulur. Valere kıza olan aşkından bahsederken Harpagon para aşkından bahsettiğini sanmaktadır. Valere hala hırsızlıkla suçlandığının farkında değildir. Harpagon en sonunda anlar ki Valere, kızına aşıktır ve gizli evlenme anlaşması yaptıklarını öğrenir. Bunda da çılgına dönecektir çünkü Valere beş parasızdır.
Valere gerçek kimliğini açıklar, “Ben Napoli asıllı Don Thomas Alburey’in oğluyum. Ailemin Napoli kargaşası sırasında boğuldukları sanılıyor. Ama beni bir İspanyol gemisi kurtardı. Ben bir gemici tarafından büyütüldüm, babamı ölmüş biliyordum ama araştırdım, buralarda bir yerde yaşadığını öğrendim” Mariane o sırada söze karışır, o da bu sözleri annesinden işitmiştir. Siz benim ağabeyimsiniz der. O da annesi ile başından geçenleri anlatır. Anselme, üç mutluluğu birden yaşar. Hem çocuklarına hem de karısına kavuşmuştur. O da kazadan cebindeki bütün paralarda kurtulmuş, Paris’e yerleşmiş, ailesini kaybettiğini düşündüğü için tekrar evlenmeye karar vermiştir. İsmini değiştirmesinin sebebi ise başına gelen dertleri de uzaklaştırmaktır. Bütün bu olanlardan haberi olmayan Cleante gelir. Çalınan paranın kendisinde olduğunu, bu parayı babasına bir tek şartla vereceğini söyler. Şartı ise, Mariane’yi bırakacaksın, onu ben kendime alacağım der.
Harpagon mutludur, Valere’de Mariane’de fakir değil zengin bir ailenin çocuklarıdır. Her iki düğünün masraflarını da Anselme’ye yüklemek şartıyla kızını vermeyi, Mariane’yi de oğluna gelin olarak almaya razı olur. En son komiser buraya geldik, hiç kimse birbirinden davacı değil, ama bizim masraflarımızı kim verecek der. Harpagon bu masrafları da Anselme’ye yükler.