Alp Arslan ve Melik Şah’ın saltanat devirlerinde devlet idaresinin zirvesinde bulunan Nizamülmülk, bir tür anayasa sayılabilecek bu eserle yüzyıllar öncesinden bugünün insanına seslenir.
Her şeyin kanlı ve kirli bir iktidar imgesine odaklandığı modern zamanların en netameli kavramalarından biridir siyaset. Modern siyasetin doğası, egemen olma ve sahiplik güdüsünü kışkırtır.
Böyle bir dönemde, ünlü Selçuklu veziri Nizamülmülk’ün kaleme aldığı Siyasetnâmesi daha da çok önem kazanır.
Selçuklu sultanları Alparslan ve Melikşah’ın veziri olarak otuz yıl boyunca devlet yönetiminde söz sahibi oldu, görüşleriyle sultanların kararlarını etkiledi.
Ona göre “Hükümdarların zulmü ve uğursuzluğundan padişahların ömrü kısalır, saltanatları başkasının eline geçer.” “Güzel zamanlar, adil hükümdarların hüküm sürdüğü zamanlardır.”
Siyasi bir suikasta kurban gitmesinden kısa bir süre önce hükümdarlık sanatı konusunda düşüncelerini kaleme aldı.
Melikşah’ın devlet yönetimi hakkında kapsamlı bir rapor istemesi üzerine yazılan Siyasetname, Nizamü’l-Mülk’ün devlet adamı olarak deneyimlerini aktardığı bir el kitabı olmasının yanı sıra, edebi değeriyle de yüzyıllardır dikkati çeken bir eserdir.
Zira hükümdar yaradılış ve kudret bakımından sıradan biri değildir. Ona göre padişaha halkın en basit bir kişisi bile kolaylıkla ulaşabilmeli, dileklerini kendisi sunabilmelidir.
Halkın zahmetsizce hükümdara bu kadar kolay ulaştığını gören memurlar ve öteki görevliler ayağını denk alarak halka zorbalık yapamazlar, halktan belirli vergi dışında bir şey alamazlar.”
“Memleketi yıkıma sürükleyen, halkı perişan eden en büyük şey padişaha ulaşmaktaki güçlüktür, buna karşılık padişaha erişmek kolaylığı halk için en büyük mutluluktur.