Bu kitabın varlık, varoluş ve hayata bakış çerçevesinde, ontolojik temelli ahlak penceresinden bakılarak anlaşılması gerekir.

Kanaatimce Hakk, dini olan İslam, kitabı olan Kur’an ve halifesi olan insan, ontolojik temelde, ahlaki bir çerçeveye oturtulmadan irdelenmediği sürece bütün kemâlatıyla ekmel bir düzeyde anlaşılamayacaktır. Ehlinin zevk etmesini temenni ederim.

Sözlükçe olarak sunulan bu kitaptan anlaşılması gereken,

1) tasavvufun yaşam biçiminin hangi temeller üzeri gerçekleştiği,

2) tasavvufta yaşananların genel anlamda hangi kavramlarla anlamlandırıldığı,

3) tasavvuf erenlerinin varoluşu anlamlandırmalarındaki ortak noktaları ve fikir farklılıkları,

4) varoluşun anlamlandırılmasında dikkat edilmesi gereken noktalar,

5) Hakk ve O‟nun hakikati üzeri haklar çerçevesinde hangi ilkeler doğrultusunda yaşamamız gerektiği,

6) Cenab‟ı Hakk‟ın zatı ve sıfatlarının, tavırda olanın tavırları ile karıştırılmaması gerektiği,

7) haklar üzeri yaşanılması gerektiği,

8) yaşam ve ahlak kitabı olan Kur‟anın hangi ahlak üzeri nasıl yaşanması ve anlaşılması gerektiğidir.

Tarihsel süreçteki olay ve olgular bize bir ibrettir.Bizler tarihteki olay ve olgulara hüsnü zann ile bakarak, Hakk‟tan olan her şeyi haklar penceresinden, Hakk neyi murad etmiş ise hayır üzeri, o çerçevede görmek gerektiği kanaatindeyim.

Bu sebepten dolayı islam tarihinde ve paralelinde gelişen tasavvuf tarihinde, ayrıca insanlık tarihi üzerinde gerçekleşen olay ve olgulara takılmadan, olay ve olaylardan ibret alarak, bizlerin hayata nasıl bakmamız gerektiği, nasıl yaşamamız gerekir.

Yani olay ve olgulara, Hakk ve O‟nun hakikati üzeri haklar çerçeversinde aşkın bir şekilde, ahistorik (tarihsel olmayan tarihi) bir biçimde bakmak gerekir.